Tussen Hooft en Vondel: Suffridus Sixtinus’ Geeraerdt van Velsen lyende

Samenvatting

In 1613 publiceert P.C. Hooft zijn toneelstuk Geeraerdt van Velsen, dat gaat over de moord op de Hollandse graaf Floris V bij het Muiderslot door de edelmannen Geeraerdt van Velsen, Harmen van Woerden en Gysbreght van Aemstel. Een kwart eeuw later gebruikt Joost van den Vondel dit laatstgenoemde personage voor zijn gelijknamige toneelstuk (1638). In de 25 jaar tijd tussen het verschijnen van de twee toneelstukken van Hooft en Vondel zijn nóg twee toneelspelen verschenen binnen dit thema van de moord op de Hollandse graaf. Het gaat om een toneelspel van Jacob Janszoon Colevelt, hoofd van de Brabantse rederijkerskamer in Amsterdam, en Suffridus Sixtinus, bekend van zijn Apollo, het openingsstuk van Costers Nederduitsche Academie in 1617. Zij schreven respectievelijk Droef-eyndend-spel, tusschen graef Floris, en Gerrit van Velsen. (1628) en Geeraerdt van Velsen lyende (1628).1

In mijn bachelorscriptie heb ik mij gericht op het relatief onbekende toneelstuk van Sixtinus, dat op een tweetal onderzoeken na nooit uitvoerig tegen het licht gehouden is. Dit toneelstuk is geschreven als een vervolg op de Geeraerdt van Velsen van Hooft: na zijn moord wordt Geeraerdt van Velsen gevangengezet in Leiden, alwaar hij ter dood veroordeeld wordt. De handelingen in Sixtinus’ rechtbankdrama doen denken aan de gang van zaken rond de berechting van raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt in 1619 door het bewind van Maurits van Oranje. Ook de figuur van Geeraerdt van Velsen vertoont gelijkenissen met die van Van Oldenbarnevelt.

Na vergelijking van tekstpassages uit het toneelstuk met gebeurtenissen uit de geschiedenis blijkt dat Sixtinus met zijn toneelstuk een scherp politiek betoog heeft neergezet. Anders dan de twee onderzoekers die eerder dit toneelstuk besproken en geanalyseerd hebben, toon ik aan dat Geeraerdt van Velsen lyende als kritiek gelezen kan worden op de gang van zaken in de Nederlanden tijdens de Bestandstwisten (1618-1619).2 Dit maakt dat het toneelstuk sterk op de actualiteit van zijn tijd (1628) gericht is. Sixtinus’ spel kan zich hierdoor zeker meten met andere politiek geëngageerde toneelstukken als Iphigenia (1617) van Samuel Coster en Palamedes (1625) van Vondel.

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op literatuurensamenleving.nl [offline].


  1. Een scan van dit toneelstuk is te vinden in de verzameling van Early European Books↩︎

  2. De onenigheden op religieus vlak tussen de remonstranten en contraremonstranten en op politiek vlak tussen prins Maurits van Oranje en raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt, die leidden tot de dood van de raadspensionaris en een golf van anti-remonstrantse maatregelen in de Nederlanden. ↩︎